Ls Nguyễn Văn Thân (Danlambao) - ...Rõ
ràng là Obama đã "xoay trục" về vấn đề nhân quyền từ một lý tưởng cần
được bảo vệ bằng mọi giá như bảo vệ an ninh và lợi ích của chính nước Mỹ
thành một trong những yếu tố được cân nhắc trong chính sách ngoại giao
của Mỹ. Chính sách ngoại giao thực dụng của Mỹ căn bản là một sự mua
bán, giao dịch hoặc theo lời của ông Ben Rhodes Phó Cố Vấn An Ninh Quốc
Gia là: "hành động đổi lấy hành động". Điều này sẽ là một thách thức lớn
cho phong trào tranh đấu cho nhân quyền tại Việt Nam. Có nghĩa là Mỹ sẽ
không đương nhiên ủng hộ phong trào tranh đấu nhân quyền cho Việt Nam
trừ khi việc làm đó có lợi trực tiếp và cụ thể cho Hoa Kỳ. Phong trào
nhân quyền Việt Nam cũng nên xem xét lại và nếu cần điều chỉnh đường
hướng để thích ứng với và tận dụng chính sách tiếp cận và trao đổi mới
của Hoa Kỳ. Nếu không thì cuộc đấu tranh có thể mất hiệu quả...
***
Chuyến công du 3 ngày tại Việt Nam của Tổng Thống Obama để lại tầm ảnh
hưởng lâu dài và đáng kể đối với tương lai của đất nước Việt Nam. Trong
ngày làm việc đầu tiên ở Việt Nam, Obama đã tuyên bố bỏ lệnh cấm vận bán
vũ khí sát thương có hiệu lực trong hơn 5 thập niên qua cho Việt Nam.
Quyết định này tháo bỏ rào cản cuối cùng trong tiến trình bình thường
hóa quan hệ giữa hai nước. Trái với một số thông tin từ Việt Nam cho
rằng đây là một quyết định vô điều kiện, yêu cầu mua vũ khí vẫn được cứu
xét từng trường hợp một dựa trên một số tiêu chuẩn trong đó có yếu tố
nhân quyền.
Trong tháng 6 năm 2013, ông Trương Tấn Sang lúc đó trong cương vị chủ
tịch nước công du ở Hoa Kỳ đã cùng Tống Thống Obama ban hành một văn bản
về quan hệ Đối Tác Toàn Diện liệt kê 9 lãnh vực hợp tác giữa hai nước
trong đó có việc cổ súy và bảo vệ nhân quyền. Kể từ đó, Việt Nam đã phê
chuẩn Công Ước Liên Hiệp Quốc chống Tra Tấn và vào tháng 7 năm 2014 cho
phép Đặc Phái Viên Tôn Giáo Liên Hiệp Quốc Heiner Bielefeldt đến tìm
hiểu và viết báo cáo về tình trạng tự do tôn giáo tại Việt Nam.
Đầu năm 2013, Việt Nam công bố dự thảo sửa đổi Hiến Pháp 1992. Về mặt
hình thức, Hiến Pháp 2013 đã nâng cấp phần liên quan tới quyền con người
lên Chương II. Điều 14 của Hiến Pháp 2013 ghi rõ là "quyền con người,
quyền công dân về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa, xã hội được công
nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp và pháp luật và chỉ có
thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý
do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã
hội, sức khỏe của cộng đồng".
Trong năm 2015, Việt Nam cũng ban hành Bộ Luật Hình Sự mới giảm áp dụng
án tử hình. Hôn nhân đồng tính tuy chưa được công nhận nhưng không còn
bị truy tố.
Rõ ràng là có một ít tiến bộ và thay đổi ít nhất là về mặt hình thức
nhưng trên căn bản Việt Nam vẫn là một nước công an trị và các quyền tự
do căn bản như tự do ngôn luận, nhóm họp và tự do lập hội vẫn bị hạn chế
ngặt nghèo. Khi Obama tới Việt Nam thì vẫn còn hơn 100 tù nhân lương
tầm đang bị giam giữ trong tù theo danh sách của Tổ Chức Theo Dõi Nhân
Quyền (Human Rights Watch). Trước đó vài hôm, hàng trăm người Việt Nam
xuống đường nêu lên mối quan tâm về vụ cá chết và thảm họa môi trường
cũng như đòi hỏi nhà nước minh bạch giải trình về nguyên nhân thì bị
công án trá hình đánh đập dã man. Ngay cả Facebook cũng bị ngăn chặn vì
vụ cá chết.
Trong bài diễn văn tại Trung tâm Hội Nghị Quốc Gia ở Mỹ Đình, Tổng Thống
Obama nói rõ là chính người Việt Nam sẽ quyết định tương lai của đất
nước Việt Nam. Nhân quyền là điều kiện để quốc gia có thể phát triển hết
tiềm năng về mọi mặt kinh tế, xã hội, khoa học và sáng tạo. Các giá trị
nhân quyền không phải chỉ của riêng Mỹ mà có tính phổ quát và được ghi
rõ trong chính Hiến Pháp của Việt Nam. Mỹ chỉ khuyến khích Việt Nam thực
thi chớ không bắt buộc.
Trong Ngày Quốc Tế Nhân Quyền tháng 12 năm 2008, Tân Tổng Thống Obama phát biểu rằng: "Khi
Hoa Kỳ lên tiếng bảo vệ nhân quyền ví dụ như khi chúng ta đồng hành với
những người đấu tranh cho quyền tự do ngôn luận và quyền được chọn lãnh
tụ...chúng ta cũng củng cố nền an ninh và thịnh vưọng của mình, bởi vì
khi nhân quyền bị chà đạp thì dẫn đến tình trạng nguy hiểm toàn cầu mà
chúng ta phải đối diện - từ xung đột vũ trang và khủng hoảng nhân đạo,
đến tham nhũng và ý thức hệ cổ súy cho tư tưởng thù hận và bạo loạn. Vì
vậy, nhân Ngày Quốc Tế Nhân Quyền, chúng ta hãy tái cống hiến mọi nỗ lực
cho sự tiến bộ nhân quyền và mọi quyền căn bản cho toàn nhân loại và
hãy hứa là sẽ sống với lý tưởng mà chúng ta cổ súy đến khắp mọi nơi trên
toàn thế giới".
Sau gần 8 năm làm tổng thống, lý tưởng nhân quyền của Obama đã nhường
chỗ cho chủ nghĩa thực dụng. Hoa Kỳ đã ký thỏa thuận hạt nhân với Iran
mở đường cho quốc gia Hồi Giáo này hội nhập lại với cộng đồng quốc tế.
Ngược lại, Iran chấp nhận các biện pháp kiểm soát bảo đảm là Iran sẽ
không tiến hành chế tạo bom nguyên tử. Tháng 3 vừa qua, Obama đã đặt
chân tới Cuba trở thành vị tổng thống Mỹ đầu tiên sau gần một thế kỷ tới
viếng thăm nước láng giềng cộng sản và đóng lại trang cuối của lịch sử
của cuộc Chiến Tranh Lạnh. Học thuyết ngăn chận và cô lập được thay thế
bởi chính sách tiếp cận và trao đổi dựa trên lợi ích quốc gia chớ không
phải là lý tưởng hoặc ý thức hệ. Trong một lượt phỏng vấn với Ký Giả
Jeffrey Goldberg của tờ The Atlantic, Obama cho biết bây giờ ông nhìn
thế giới hôm nay là một nơi: "thô bạo, phức tạp, rối ren và đầy rẫy
gian khổ và bi kịch. Và để thúc đẩy lợi ích an ninh, lý tưởng và giá trị
mà chúng ta trân quý thì chúng ta có lúc phải có cái đầu lạnh cùng với
trái tim nóng và chọn lựa tùy theo từng trường hợp và hoàn cảnh và chấp
nhận là có lúc chúng ta chỉ có thể tỏa ra một tia sáng trên một việc gì
đó khủng khiếp và kinh hoàng nhưng không làm gì hơn được ".
Rõ ràng là Obama đã "xoay trục" về vấn đề nhân quyền từ một lý tưởng cần
được bảo vệ bằng mọi giá như bảo vệ an ninh và lợi ích của chính nước
Mỹ thành một trong những yếu tố được cân nhắc trong chính sách ngoại
giao của Mỹ. Chính sách ngoại giao thực dụng của Mỹ căn bản là một sự
mua bán, giao dịch hoặc theo lời của ông Ben Rhodes Phó Cố Vấn An Ninh
Quốc Gia là: "hành động đổi lấy hành động". Điều này sẽ là một
thách thức lớn cho phong trào tranh đấu cho nhân quyền tại Việt Nam. Có
nghĩa là Mỹ sẽ không đương nhiên ủng hộ phong trào tranh đấu nhân quyền
cho Việt Nam trừ khi việc làm đó có lợi trực tiếp và cụ thể cho Hoa Kỳ.
Phong trào nhân quyền Việt Nam cũng nên xem xét lại và nếu cần điều
chỉnh đường hướng để thích ứng với và tận dụng chính sách tiếp cận và
trao đổi mới của Hoa Kỳ. Nếu không thì cuộc đấu tranh có thể mất hiệu
quả.
Một cơ hội lớn là Đối Tác Kinh Tế Xuyên Thái Bình Dương (TPP). TPP không
chỉ là một hiệp ước quan hệ kinh tế mà còn là một bộ phận chiến lược
không thể thiếu trong kế hoạch xoay trục hoặc tái cân bằng về Châu Á -
Thái Bình Dương của Mỹ. TPP có 3 phần liên quan tới nhân quyền là Lao
Động (Chương 19), Môi Trường (Chương 20) và Sự Minh Bạch và chống Tham
Nhũng (Chương 26). Trong cuộc phỏng vấn với Trà Mi của VOA vào ngày
2/6/2016, Tom Malinowski Trợ Lý Ngoại Trưởng phụ trách về Dân Chủ, Nhân
Quyền và Lao Động khẳng định là Việt Nam sẽ không được hưởng bất kỳ lợi
ích gì từ TPP cho tới khi nào họ tiến hành cải cách Luật Lao Động theo
đúng tiêu chuẩn của Tổ Chức Lao Động Quốc Tế (ILO) và cho phép thành lập
công đoàn độc lập. Đây không phải là lý tưởng mà vì quyền lợi của Hoa
Kỳ muốn tạo ra một thị trường cạnh tranh bình đẳng để công nhân của họ
không bị mất việc. Ngoài TPP, Hoa Kỳ và Việt Nam cũng ký kết thỏa thuận
song phương về quyền lao động mà trong đó, Việt Nam phải chấm dứt cưỡng
bách lao động đối với tù nhân. Quan trọng hơn, Việt Nam phải cho phép
liên đoàn lao động được thành lập trong vòng 5 năm kể từ khi TPP có hiệu
lực. Bằng không thì Hoa Kỳ có thể trừng phạt bằng cách đánh lại thuế
quan tiền TPP hoặc đình chỉ quyền lợi thuế quan dưới TPP. Tuy nhiên,
biện pháp này không đương nhiên xảy ra và Hoa Kỳ không nhất thiết phải
làm vậy vì những lý do ngoại giao, kinh tế hoặc chiến lược. Dưới thỏa
thuận song phương thì một Ủy Ban Chuyên Gia Lao Động gồm có đại diện của
Việt Nam và Mỹ dưới sự chủ tọa của thành viên đại diện ILO sẽ được
thành lập để giám sát việc thi hành cam kết của Việt Nam. Malinnowski
cũng cho biết là Hoa Kỳ đang hỗ trợ Việt Nam cải cách hệ thống pháp lý
để xây dựng những hiệp hội thương mại và công đoàn độc lập.
Thách thức lớn nhất đối với Việt Nam lúc nào cũng là vấn đề thực thi.
Hiến Pháp Việt Nam ghi nhận rất rõ là người dân có đầy đủ quyền con
người gồm có các quyền tự do ngôn luận, tự do thông tin, tự do tín
ngưỡng, nhóm họp và lập hội. Nhưng trên thực tế thì nhà nước không bao
giờ thật sự tôn trọng và thực thi cam kết bảo vệ nhân quyền. Quyền lao
động cũng chỉ là một phần của quyền con người gồm có các quyền dân sự và
chính trị cũng như kinh tế và xã hội được định nghĩa là bất khả xâm
phạm và không thể tách rời. Việt Nam sẽ không bao giờ phát triển hết
tiềm năng với những nỗ lực cải thiện nhân quyền một cách vá víu và miễn
cưỡng. Bài diễn văn của Tổng Thống Obama tại Mỹ Đình đã được tuyệt đại
đa số người dân Việt Nam hưởng ứng nồng nhiệt. Nhưng cũng có một số
thành phần cảm thấy "không thoải mái" đó là giới lãnh đạo ở Bắc Kinh và
theo lời của ông Ben Rhodes là một số Ủy Viên Bộ Chính Trị Đảng CSVN ở
Ba Đình. Do đó, mọi người Việt Nam cần nhận thức rõ bản chất của cuộc
tranh đấu cho nhân quyền tại Việt Nam. Một bên là để xây dựng một quốc
gia phát triển, giàu mạnh, văn minh, tiến bộ có đủ sức mạnh bảo vệ chủ
quyền lãnh thổ và lãnh hải. Bên kia là muốn duy trì độc quyền lãnh đạo
cho lợi ích riêng của Đảng và giới lãnh đạo cộng sản. Cho tới khi nào
đại đa số người dân Việt Nam nhập cuộc thì mới mong thay đổi được vận
mệnh dân tộc đúng như lời phát biểu của Tổng Thống Obama: "Tương lai Việt Nam sẽ do chính người Việt định đoạt".
09.06.2016
0 comments :
Post a Comment